ترموستات قطعه ای است که دمای یک محیط را در محدوده ی مشخصی نگه می دارد. برای انجام این کار ترموستات جریان انرژی گرمایی در درون و بیرون محیط را کنترل می کند. از ترموستات برای تنظیم درجه حرارت اجسام مختلف از جمله جامدات، مایعات و گازها در دستگاه های مختلف گرمکن و سردکن استفاده می شود.
ترموستات در اتومبیل:
ترموستات در خودرو برای تنظیم درجه حرارت موتور به کار گرفته می شود که به طور خودکار دمای موتور را در حد بهینه که معمولا در حد 85 درجه است نگه می دارد. در واقع ترموستات اتومبیل یک قطعه مکانیکی هوشمند است که کار یک شیر قطع و وصل خودکار را انجام می دهد. موتور زمانی بهترین عملکرد را دارد که در محدوده ی دمایی معین خود کار کند. اگر موتور بیشتر از حد سرد باشد و به اصطلاح سرد کار کند، غلظت روغن داخل آن بالا می رود و قطعات به صورت روان کار نمی کنند. همچنین اگر دمای موتور بیش از حد بالا برود غلظت روغن کاهش می یابد و روغن رقیق تر از حد معین شده و باز هم موتور روان کار نمی کند. به همین دلیل دمای موتور همیشه باید در حد معین باشد و این مهم استفاده از ترموستات را ضروری می کند. زمانی که موتور بعد از مدتی خاموش بودن شروع به کار می کند، ترموستات وارد عمل شده موتور خودرو را سریعتر گرم می کند. موتور طوری طراحی شده که در دمای بهینه بهترین عملکرد خودش را دارد. معمولا بیشترین فرسایش موتور و قطعات موجود در آن هنگامی رخ می دهد که موتور سرد باشد. هر چقدر موتور گرمتر می شود و به دمای ایده آل نزدیک می شود فرسایش کمتر می شود. در واقع ترموستات به موتور کمک می کند سریعتر به دمای بهینه برسد.
از ترموستات در بخاری خودرو هم استفاده می شود. ترموستات آن بخش از آب گرم را که برای خنک شدن به رادیاتور بازگردانده می شود را به درون مبدل حرارتی بخاری اتومبیل می برد و از گرمای آن برای گرم کردن داخل خودرو استفاده می کند.
اجزای ترموستات:
ترموستات از یک بدنه نگهدارنده که سایر قطعات در آن وجود دارد تشکیل شده است. داخل بدنه قطعاتی چون پیستون فولادی، دیافراگم لاستیکی، فنر برگشت دهنده و ساچمه مومی قرار دارند. وقتی فنر کشیده شود شیر خروجی باز می شود و مسیر باز می شود.
طرز کار ترموستات:
در ابتدا که موتور می خواهد شروع به کار کند و سرد است ترموستات راه ورود آب به رادیاتور را می بندد. به این ترتیب آبی که باید دور سیلندر گردش کند فقط مسیر بسته دور موتور را طی می کند و به رادیاتور داخل نمی شود تا دمای آب به دمای مشخص شده در ترموستات برسد، در این حالت گرمای فوق باعث فعال شدن ترموستات شده و جیوه ای را که درون آن است منبسط می کند و مسیر ورود آب به رادیاتور را باز می کند تا دما بیشتر از این بالا نرود و با پایین آمدن دما دوباره ترموستات بسته می شود و همین روند مرتبا تکرار می شود و به این ترتیب دمای موتور در حد مشخصی باقی می ماند.
نصب و بازدید ترموستات:
ترموستات وسیله ای یک بار مصرف غیر قابل تعمیر است و در صورت خراب شدن باید آن را تعویض کرد. در موقع نصب نیز باید به علامت فلش روی آن دقت شود تا نصب به درستی صورت گیرد. اگر دریچه ترموستات به موقع در دما های مشخص شده روی آن باز و بسته نشود مشکل دارد و باید بسرعت تعویض شود.
زمانی که موتور سرد است فاصله میان قطعات موجود در موتور بیشتر است. وقتی موتور به دمای کاری رسید اگر ترموستات درست عمل نکند یا در دمای پایین تر کار کند بلبرینگ ها و رینگ پیستون ها و سایر اجزا به اندازه کافی منبسط نمی شوند و تماس کمتری با هم دارند و در نتیجه فاصله و شکاف بین قطعات بیشتر شده و به این ترتیب قطعات فلزی موتور ضربه های بیشتری به هم وارد می کنند و بر اثر ضربات آسیب می بینند. همچنین با حذف ترموستات موتور مجبور است زمان بیشتری را کار کند تا به دمای کاری ایده آل خود برسد و دمای کاری خود را در روزهای سرد حفظ کند. با برداشتن ترموستات سرعت گردش آب برای کم کردن حرارت در سیستم خنک کننده بالاتر می رود و آب مدت زمان کمتری را در رادیاتور می ماند و در نتیجه حرارت موتور بالا می ماند و بر اثر تحمل حرارت بالا به اجزای موتور فشار زیادی وارد می شود و قطعات سریع تر فرسوده و خراب می شوند. با حذف ترموستات همچنین خطر تاب برداشتن سرسیلند نیز بسیار بالاست.
استفاده از ترموستات در دمای استاندارد باعث افزایش طول عمر موتور و اجزای آن و کاهش مصرف سوخت می شود.